100.rocznica Bitwy Warszawskiej

W związku z 100.rocznicą Bitwy Warszawskiej zapraszamy do lektury tekstu przypominającego przebieg i znaczenie bitwy.

Cud nad Wisłą 1920 roku i jego znaczenie dla historii Państwa i Narodu Polskiego.

15 sierpnia 2020 roku mija 100 rocznica Bitwy Warszawskiej zwanej również w historiografii „Cudem na Wisłą”.

Zdaniem wielu historyków było to wydarzenie o niebagatelnym znaczeniu dla historii państwa polskiego, Europy i całego świata.  Brytyjski polityk i dyplomata Edgara D'Abernon określił Bitwę Warszawską jako jedną z osiemnastu przełomowych bitew w histroii świata. 

Bitwa rozgrywała się na przedpolach Warszawy w ciągu kilkunastu dni (nie jednego!).

Była to wielka bitwa manewrowa, toczyła się na obszarze sięgającym na południe od Włodawy nad Bugiem, na północ po Działdowo. Przyjmuje się, że dzień 13 sierpnia jest początkiem bitwy. Kiedy pod bardzo silnym naporem Armii Czerwonej dowodzonej przez Michaiła Tuchaczewskiego siły polskie były zmuszone do wycofywania się na wschodnie przedpola Warszawy i pobliskiej Twierdzy Modlin, a następnie na kolejną linię obrony zlokalizowaną pomiędzy Nieporętem i Rembertowem. Faza obronna bitwy koncentrowała się na Froncie Północnym, którym dowodził generał Józef Haller. Wyjątkowo zacięte i krwawe walki toczyły się w rejonie Radzymina i Ossowa. Walki o Radzymin trwały od 13 sierpnia do 16 sierpnia. Miasto przechodziło z rąk do rąk. Obrona pozycji radzymińskiej była kluczowa dla realizacji planu polskiego dowództwa polegającego na wyprowadzeniu silnego uderzenia znad rzeki Wieprz, w celu oskrzydlenia oddziałów bolszewickich atakujących Warszawę.

Nieszablonowy manewr Wojska Polskiego oskrzydlający wojska bolszewickie, opracowany został przy udziale szefaSztabu Generalnego Wojska Polskiego Tadeusza Rozwadowskiego, a przeprowadzony i koordynowany przez Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego. Zasadnicza koncepcja stoczenia generalnej bitwy z bolszewikami zrodziła się w pierwszej połowie lipca 1920 roku. Józef Piłsudski w swojej książce pt. ”Rok 1920” opisuje  ten plan  mianem „Wielkiej Kombinacji” lub „Roszady”. Kluczem dla  zrozumienia koncepcji tego planu jest zrozumienie znaczenia tzw. bagien poleskich. Bagna poleskie rozdzielały dwa teatry wojny na wschodzie, na teatr białoruski i ukraiński, ten kto posiadał i kontrolował bagna poleskie miał możliwość przerzut i koncentracji wojsk na wybranym odcinku frontu. Plan stworzenia lokalnej przewagi został precyzyjnie zrealizowany.  Po 14 sierpnia 1920 roku polska 5.armia dowodzona przez generała Władysława Sikorskiego przystąpiła do działań zaczepnych, odzyskując do 20 sierpnia szereg pozycji i zagrażając odcięciem wysuniętych na zachód wojsk bolszewickich. Był to przełomowy moment dla strony polskiej, która od czasu zakończenia ofensywy na Kijów pozostawała w stałym odwrocie, zmuszana przez wojska bolszewickie do wycofywania się na zachód. 16 sierpnia 1920 roku  dowodzone przez Józefa Piłsudskiego grupy uderzeniowe przypuściły kontratak z południa, znad rzeki Wieprz, przełamując pod Kockiem i Cycowem front obrony przeciwnika, rozbijając całkowicie jego lewe skrzydło i wychodząc na tyły wojsk bolszewickich atakujących Warszawę. Polski kontratak zmusił siły rosyjskie do niezorganizowanego wycofania się na wschód i za rzekę Niemen. Armia bolszewicka poniosła znaczne straty liczone w tysiącach zabitych i rannych żołnierzy, oraz kilkadziesiąt tysięcy wziętych do niewoli. W celu zobrazowania tempa prowadzonej przez Wojsko Polskie operacji należy zaznaczyć, że żołnierze polskiej piechoty na dobę przemierzali odległość 40 km, a zdarzało się, że nawet 50 km na dobę, walcząc, forsując rzeki, maszerując nieutwardzonymi drogami, duktami leśnymi i polnymi wertepami. Było to możliwe dzięki wielkiemu entuzjazmowi żołnierzy armii ochotniczej i wierze w nieomylność Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego.

W kolejnych tygodniach trwania wojny siły polskie przeszły do zdecydowanych działań pościgowych, odnosząc kolejne zwycięstwa, które przypieczętowały polskie zwycięstwo w wojnie. Tym samym   zagwarantowały Polsce niepodległość i umożliwiły zawarcie w Rydze traktatu pokojowego z Rosją Sowiecką, zabezpieczając wschodnie granice II Rzeczypospolitej, aż do 1939 roku.

W naszej najnowszej historii, Bitwa Warszawska 1920 roku jest przedstawiana często jako „Cud nad Wisłą”. Środek lata 1920 roku był przepełniony głęboką modlitwą i wiarą w Opatrzność. Napływające z frontu wojny z bolszewikami bardzo niepokojące informacje powodowały, że pocieszenia szukano m.in. w kościołach, gdzie modlono się o ocalenie dopiero co odzyskanej niepodległości. Często  wskazywano na toczący się konflikt wojenny jako „wojnę dwóch przeciwstawnych światów” – chrześcijańskich Polaków i dążących do międzynarodowej rewolucji bolszewików.

Polityk i publicysta, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Stanisław Stroński napisał krótki tekst, gdy bitwa na przedpolach Warszawy trwała pierwszy dzień. Ten tekst został opublikowany w gazecie „Rzeczypospolita” (14 sierpnia 1920 roku) pod bardzo wymownym tytułem „O cud Wisły”. Tego samego dnia poległ pod Ossowem śmiercią bohatera ks. Ignacy Skorupka. Profesor Stroński przywołał „Cud nad Marną”, tak Francuzi nazwali swoje zwycięstwo nad Niemcami z 1914 roku, gdy nieprzyjaciel mógł zająć Paryż, stolicę Francji. Z nieznanych przyczyn Niemcom nie udało się tego uczynić. Zdaniem profesora – teraz przyszła kolej na chwalebną obronę polskiej stolicy - Warszawę.

Warto przytoczyć słowa profesora Stanisława Strońskiego:

„Gdy w jutrzejszą niedzielę zbiorą się miliony ludności polskiej w kościołach i kościółkach naszych, ze wszystkich serc popłynie modlitwa: "Przed Twe ołtarze zanosim błaganie, Ojczyznę, Wolność, zachowaj nam Panie.

Błogosławiony tą modlitwą ojców, matek, sióstr i małej dziatwy o ziszczenie się cudu Wisły, żołnierz polski pójdzie naprzód z tym przeświadczeniem, że oto przypadło mu w jednej z najcięższych chwil w naszych tysiącletnich dziejach być obrońcą Ojczyzny” (O cud nad Wisłą, "Rzeczpospolita", 14 VIII 1920).

W niedzielę 15 sierpnia 1920 roku przypadało święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, dlatego datę "Cudu nad Wisłą" ustalono właśnie na ten dzień.

W okresie II Rzeczpospolitej  dzień 15 sierpnia to Święto Żołnierza. Święto Żołnierza  obchodzono dla upamiętnienia walk w obronie Ojczyzny toczonych w 1920 roku. Wybrano ten dzień, gdyż w tym dniu w 1920 roku w godzinach nocnych wydzielone oddziały 21 Dywizji Górskiej rozpoczęły forsowanie rzeki Wieprz pod Kockiem. Rozpoczęto w ten sposób kontrofensywę, w wyniku której rozbito wojska bolszewickiego Frontu Zachodniego pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego.

Ustanowienie Święta Żołnierza sankcjonował rozkaz Ministra Spraw Wojskowych generała broni Stanisława Szeptyckiego nr 126 z dnia 4 sierpnia 1923 roku.

Podano w nim:

„W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwałę oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest żołnierz. W rocznicę wiekopomnego rozgromienia nawały bolszewickiej pod Warszawą święci się pamięć poległych w walkach z wiekowym wrogiem o całość i niepodległość Polski”.

Ustawa sejmowa z dnia 30 lipca 1992 roku przywróciła obchody Święta Wojska Polskiego w dniu 15 sierpnia. Tegoż roku po raz pierwszy odbyły się centralne uroczystości z okazji Święta Wojska Polskiego przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

Wojna 1920 roku powinna nam dzisiaj żyjącym Polakom uświadomić w jakim miejscu Europy przyszło nam żyć, gospodarować i rozwijać się. Od geopolityki nie można oderwać naszego myślenia o przyszłości naszej Ojczyzny. To miejsce gdzie żyjemy jest ciągle narażone na konflikty interesów wielkich mocarstw. Trzeba budować  silne i stabilne Państwo Polskie, silną armie i silną gospodarkę. Liczenie na sojuszników jest zawodne. Wiktoria 1920 roku była możliwa tylko dlatego, że nastąpiło zjednoczenie narodu pod hasłem obrony dopiero co odzyskanej niepodległości.

W niedzielę 16 sierpnia 2020 roku z inicjatywy Rady Miejskiej i Pana Burmistrza Miasta i Gminy Kąty Wrocławskie podczas uroczystej Mszy Świętej w kościele parafialnym w Kątach Wrocławskich zostanie poświecona pamiątkowa tablica poświecona upamiętnieniu 100-lecia Bitwy Warszawskiej. Zapraszam wszystkich mieszkańców Gminy Kąty Wrocławskie do udziału, w tym podniosłym wydarzeniu.

Przewodniczący Rady Miejskiej

w Kątach Wrocławskich

Grzegorz Pacyna

Źródła:

- "Rok 1920" Józef Piłsudski  

- Portal: niepodlegla.gov.pl