Roczna ocena jakości powietrza w województwie dolnośląskim.

Na terenie województwa dolnośląskiego dokonano klasyfikacji za rok 2022 dla czterech stref: aglomeracji wrocławskiej, miasta Wałbrzych, miasta Legnica i strefy dolnośląskiej.

Biorąc pod uwagę ochronę zdrowia ludzi wszystkie cztery strefy województwa zaklasyfikowano do klasy C ze względu na przekroczenia:

• aglomeracja wrocławska – poziomu dopuszczalnego dwutlenku azotu,

• Miasto Wałbrzych – poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10,

• Miasto Legnica – poziomu docelowego arsenu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10.

• strefa dolnośląska – poziomów dopuszczalnych: pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz poziomu docelowego arsenu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10.

Ze względu na ochronę roślin we wszystkich strefach został przekroczony poziom celu długoterminowego ozonu.

Ocena jakości powietrza za rok 2022 wykazała poprawę jakości powietrza w województwie dolnośląskim w porównaniu z rokiem 2021, co jest efektem korzystnych warunków meteorologicznych oraz podejmowanych działań na rzecz ochrony powietrza. Stężenia większości zanieczyszczeń były niższe niż w roku 2021, a obszary przekroczeń mniejsze. Jednakże głównym problemem jakości powietrza nadal pozostają wysokie stężenia pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5  oraz benzo(a)pirenu. Analiza zmian sezonowych powyższych zanieczyszczeń wskazuje źródła grzewcze, jako główną przyczynę nadmiernego zanieczyszczenia powietrza.

• Pył zawieszony PM10

Głównym źródłem emisji pyłu zawieszonego PM10 jest sektor bytowo–komunalny (instalacje indywidualnego i zbiorczego ogrzewania budynków). Zanieczyszczenia powstające przy indywidualnym ogrzewaniu budynków są wprowadzane do atmosfery przede wszystkim z niskich emitorów w obszarach z zabudową mieszkaniową. W efekcie, emisja ta ma decydujący wpływ na występowanie przekroczeń normy 24-godzinnej głównie w sezonie grzewczym. Największy, bo ponad 2-krotny wzrost stężeń w sezonie grzewczym zarejestrowały stacje w powiecie kłodzkim (Nowa Ruda, Kłodzko) i lwóweckim (Lwówek Śląski), na pozostałych stacjach miejskich stężenia w sezonie grzewczym wzrosły średnio o ok. 58%, pozamiejskich zaś średnio o ok. 23%.

W 2022 r. w woj. dolnośląskim nie odnotowano przekroczenia normy średniorocznej dla pyłu PM10. Rozkład przestrzenny wartości stężenia średniego rocznego pyłu zawieszonego PM10 w woj. dolnośląskim w 2022 r. przedstawiono na ryc. 1. Przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla stężeń 24-godzinnych (tj. więcej niż 35 dni z przekroczeniem stężenia średniodobowego 50 μg/m3) zarejestrowały trzy stacje w: Kłodzku (47 dni), Lwówku Śląskim (48 dni) i Nowej Rudzie (95 dni).

W latach 2013-2022 w województwie można zaobserwować poprawę jakości powietrza – wyniki pomiarów na stacjach wskazują na znaczny spadek stężeń średnich rocznych PM10 (we Wrocławiu wyniósł on ponad 30%). Największe ograniczenie liczby dni z przekroczeniami normy 24-godzinnej wystąpiło we Wrocławiu (o ponad 70%). W roku 2022 na większości stanowisk stężenia PM10 utrzymywały się na zbliżonym poziomie do roku poprzedniego.

• Pył zawieszony PM2,5

Także w przypadku pyłu zawieszonego PM2,5 wyniki pomiarów wskazują na źródła grzewcze jako główną przyczynę nadmiernego zanieczyszczenia powietrza. We Wrocławiu widoczny jest również znaczący udział emisji liniowej. Największy wzrost stężeń PM2,5 w sezonie grzewczym odnotowano w Kłodzku (o 250 %) i w Lwówku Śląskim (o 227 %), najmniejszy – w Osieczowie (o 40%). Przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM2,5 faza II (poziom dopuszczalny 20 μg/m3) wystąpiły na obszarze strefy dolnośląskiej (w stacjach zlokalizowanych w: Lwówku Śląskim i Kłodzku). We Wrocławiu zarejestrowano stężenia na poziomie od 16 μg/m3 (na stacji tła miejskiego przy ul. Na Grobli) do 20 μg/m3 (w stacji komunikacyjnej przy al. Wiśniowej). Rozkład przestrzenny wartości stężenia średniego rocznego pyłu zawieszonego PM2,5 w woj. dolnośląskim w 2022 r. przedstawiono na ryc. 2.

W latach 2013-2022 w województwie można zaobserwować poprawę jakości powietrza – wyniki pomiarów na stacjach wskazują na znaczny spadek stężeń średnich rocznych PM2,5 (we Wrocławiu wyniósł on ponad 30%). W roku 2022 na większości stanowisk odnotowano nieznaczny spadek stężeń średniorocznych PM2,5 w stosunku do roku poprzedniego.

• Benzo(a)piren

Stężenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 w roku 2022 wskazują na przekroczenie poziomu docelowego na większości stanowisk pomiarowych (w 11 na 16). Stężenia były jednak niższe niż w roku poprzednim i pierwszy raz nie stwierdzono przekroczenia w aglomeracji wrocławskiej. Wiąże się to z wysokim poziomem stężeń benzo(a)pirenu w okresie zimowym, ponieważ wtedy następuje spalanie paliw stałych w gospodarstwach domowych. Na wszystkich stanowiskach stężenia wzrastały wielokrotnie w sezonie grzewczym (I-III, X-XII) i były od 3 do 10-krotnie wyższe (średnio 6-krotnie) od stężenia średniego dla miesięcy sezonu pozagrzewczego (IV-IX). W Nowej Rudzie, Szczawnie Zdroju i Wałbrzychu stężenia benzo(a)pirenu wyższe od 1 ng/m3 (poziom docelowy) występowały również w sezonie pozagrzewczym. Rozkład przestrzenny wartości stężenia średniego rocznego benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 w woj. dolnośląskim w 2022 r. przedstawiono na ryc. 3.

W latach 2013-2029 w województwie można zaobserwować poprawę jakości powietrza w odniesieniu do rejestrowanych stężeń benzo(a)pirenu. Rok 2020 i 2021 charakteryzuje się wzrostem stężeń średniorocznych, natomiast w 2022 r. nastąpił znaczny spadek w stosunku do roku poprzedniego (we Wrocławiu o ponad 50%).

• Arsen (As)

Specyficznym dla Dolnego Śląska problemem są przekroczenia poziomu docelowego arsenu w pyle zawieszonym PM10 (6 ng/m3) rejestrowane przez stacje pomiarowe w Głogowie (166% poziomu docelowego) i w Legnicy (122% poziomu docelowego. Brak widocznych różnic sezonowych w zakresie podwyższonych stężeń świadczy o dominującym wpływie na poziom arsenu w powietrzu emisji ze źródeł przemysłowych.

• Dwutlenek azotu (NO2)

Wszystkie stacje miejskie (za wyjątkiem stacji komunikacyjnej we Wrocławiu) wykazały wyraźny wzrost stężeń dwutlenku azotu w sezonie grzewczym (listopad-marzec) w odniesieniu do sezonu pozagrzewczego (kwiecień-październik). Jednakże w roku 2022 na większości stanowisk pomiarowych zauważalny był nieznaczny spadek średniorocznych stężeń w porównaniu z rokiem poprzednim. W związku z intensywnym ruchem samochodowym najwyższe stężenia w latach 2013-2022 (za wyjątkiem roku 2020) oraz przekroczenie normy średniorocznej w roku 2022 odnotowano na stacji pomiarowej typu komunikacyjnego we Wrocławiu. Rozkład przestrzenny wartości stężenia średniego rocznego dwutlenku azotu w woj. dolnośląskim w 2022 r. przedstawiono na ryc. 4.

• Ozon (O3)

Ponadto, corocznie w sezonie letnim rejestrowany jest wzrost stężeń ozonu, spowodowany obecnością w atmosferze jego prekursorów oraz w dużej mierze warunkami meteorologicznymi (wysoka temperatura i duże nasłonecznienie). W 2022 r. nie stwierdzono przekroczenia poziomu docelowego ozonu określonego dla kryterium ochrony zdrowia, natomiast przekroczenie poziomu celu długoterminowego stwierdzono na całym obszarze województwa. Wszystkie stacje wykazały znaczny wzrost stężeń O3 w sezonie pozagrzewczym (kwiecień-wrzesień). W odniesieniu do kryterium ochrony roślin, w 2022 r. pomiary jakości powietrza oraz wyniki modelowania wykazały przekroczenia zarówno poziomu docelowego jak i poziomu celu długoterminowego ozonu we wszystkich strefach. Rozkład przestrzenny liczby dni z przekroczeniem poziomu docelowego O3 (średnia z 3 lat) i przekroczenia poziomu celu długoterminowego na obszarze woj. dolnośląskiego przedstawiono na ryc. 5 i 6.

Raport GIOŚ dostępny jest na stronie: https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/documents/download/113167